Langer thuis? Opties te over, maar wat wil de oudere zelf?

Steeds meer ouderen hebben langdurende zorg nodig. En steeds meer ouderen willen die zorg het liefste thuis, in de eigen wijk of buurt. Het kan ook bijna niet anders meer, er zijn onvoldoende plaatsen in het verpleeghuis en er zijn ook nog eens onvoldoende mensen om die zorg te verlenen. Het moet dus echt anders. En het kan ook echt anders, vertelt expert Barbara de Groen van kennisorganisatie Vilans. Als thematrekker Langer Thuis van het programma Waardigheid & Trots voor de Toekomst legt ze uit welke mogelijkheden er in de praktijk momenteel zijn – en hoe wat haar betreft de toekomst eruit gaat zien.

‘Wat vindt u belangrijk?’

Er zijn veel verschillende mogelijkheden binnen de Wlz zorg thuis, maar  deze vormen zeggen eigenlijk weinig over de kwaliteit van zorg en ondersteuning, laat staan dat ze ervoor zorgen dat de ouderenzorg  klaar is voor de toekomst. VPT, MPT en PGB zijn slechts de leveringsvormen van de Wlz die ontstaan zijn vanuit de manier waarop de zorg gefinancierd wordt. Veel belangrijker naar mijn idee is de visie die ten grondslag ligt aan deze producten en vooral de uitwerking daarvan in de praktijk.

Centraal hierbij voor mij is een visie die uitgaat van wat voor een mens belangrijk is. Het lijkt zo vanzelfsprekend en veel organisaties hebben het persoonsgerichte werken ook in hun visie opgenomen, maar ze zijn nog lang niet altijd  het echte uitgangspunt.  En of dat nu vanuit het gedachtengoed van de sociale benadering van dementie is, vanuit positieve gezondheid, de presentie theorie of vanuit reablement? Dit kan verschillen en maakt in de kern misschien ook niet zo veel uit. Centraal in deze benaderingen staat volgens mij deze ene kernvraag: wat wil iemand zelf?

Met of zonder zorgbril

Deze kernvraag vereist niet per se een medische blik. Van zorgverleners wordt gevraagd om hun zorgbril af te zetten, om minder te zorgen en om mensen te leren het zelf te doen. Dat is voor zorgverleners best een lastige switch. Je kunt ook op zoek naar mensen die de zorgbril nooit op hadden. En deze mensen hoef je niet per se zelf aan te trekken, maar zou je ook kunnen overlaten aan organisaties uit een ander domein dan het zorgdomein. In samenwerking met elkaar. En zeker, het kijken door de zorgbril blijft belangrijk. Zorgverleners zijn niet alleen goed in verzorgen en verplegen, zij zijn bovendien opgeleid in het signaleren als er complicaties zijn of als nieuwe aandoeningen zich voordoen, of in het voorkomen daarvan. Mensen met en zonder zorgachtergrond zijn nodig om het langer thuis in de toekomst mogelijk te maken. Met wat meer aandacht voor het gewone leven, prettig wonen, doen wat je belangrijk vindt en elkaar  hulp bieden als dat nodig is.

Samenwerken

Langer thuis wonen moet wel mogelijk zijn met minder personeel in een steeds ouder wordende samenleving.  Zorgorganisaties kunnen deze opgave niet alléén oplossen en zouden dat ook niet alleen moeten willen. In de regio met elkaar, maar ook lokaal, mét de buurt, met het dorp en samen met burgerinitiatieven: hierin ligt de oplossing volgens mij. Voor ouderen is het belangrijk dat zij op die manier zoveel mogelijk mee kunnen blijven doen en een rol in de samenleving blijven spelen zoals ze dat altijd hebben gedaan. En voor zorgorganisaties betekent dat méér samenwerken. Bijvoorbeeld met woningbouwcorporaties die daar ook een rol in hebben, met burgerinitiatieven, gemeenten en met welzijnsorganisaties. Die samenwerking reikt dus echt verder dan het zorgdomein, want dit gaat ook over wonen, de kwaliteit van leven (welzijn) en over de leefbaarheid van een wijk of stad, de voorzieningen in een buurt.  

Anders organiseren

De toekomst vraagt om een andere manier van organiseren. Veel organisaties staan  nog aan het begin van een verandering en er moet nog veel gebeuren. Maar momenteel zien we ook al inspirerende  voorbeelden van hoe die visie vorm krijgt in de praktijk. Mooi zijn de woonvormen die de focus leggen op activiteiten, op het leven leuker maken met elkaar, waar mensen meedoen aan initiatieven in de buurt. Soms zijn het zogenaamde gestippelde varianten waar mensen met en zonder zorgvragen bij elkaar wonen. Waar bijvoorbeeld een woningbouwcorporatie naast de (zorggeschikte) woningen ook de ontmoetingsruimte regelt voor mensen met en zonder zorgvraag. En waar de gemeente een buurtsportcoach inzet om mensen op een fijne en stimulerende manier met elkaar in beweging te brengen. Oud samen met jong. Ook zien we VPT of MPT in de wijk, waar mensen de kans krijgen om in hun eigen huis te blijven wonen met de ondersteuning die ze nodig hebben, soms ondersteund met activiteiten in de wijk. Persoonsgerichte ondersteuning en zorg bieden aan mensen met dementie in de thuissituatie, vaak vanuit een klein toegewijd team van zorg- én hulpverleners. Met meer aandacht voor het leven van de oudere.

Goede voorbeelden

Verschillende oplossingen zijn nodig. In het Kennisdossier Langer thuis - VPT, MPT en PGB - Waardigheid en trots voor de toekomst kun je meer lezen over de vele voorbeelden uit de praktijk. Ook in de bundel Zorgzame buurten vind je voorbeelden waarin over de domeinen zorg, wonen en welzijn wordt samengewerkt. Hopelijk geven ze je inspiratie om in je eigen organisatie anders te organiseren.