‘Wet zorg en dwang biedt veel ruimte voor kleine zorgaanbieders’
Gepubliceerd op: 16-12-2020
Wat betekent de invoering van de Wet zorg en dwang voor kleinschalige zorgorganisaties zoals zorgboerderijen? Wij spraken met Bernadette Willemse, bestuurder van zorgboerderij De Reigershoeve in Heemskerk. Hoe ver zijn zij met de implementatie van de Wet zorg en dwang en wat zijn de grootste uitdagingen?
‘Voor ons verandert er veel. De Reigershoeve was eerder geen Bopz-instelling. Daarom had de implementatie van de Wet zorg en dwang wel wat voeten in aarde. Toch is het ook een voordeel dat we eerder geen Bopz-instelling waren. Wij gingen in de omgang met de bewoners altijd al uit van vrijwilligheid. De vrijheid van bewoners staat bij ons centraal. De geest van de wet sluit goed aan bij onze visie.’
Hoe ver zijn jullie met de implementatie van de Wet zorg en dwang?
‘Wij zijn redelijk ver. Het voordeel van het feit dat we een kleine organisatie zijn, is dat we er zelf bovenop zitten. Samen met mijn collega-bestuurder maken we het beleid in overleg met onze woongroepleiders (aanvoerders van de teams) en de door ons ingehuurde behandelaars. We zijn als bestuurders ook zelf nauw bij de zorg betrokken door bijvoorbeeld de multidisciplinair overleggen voor te zitten. We kunnen daarom snel schakelen.’
Hoe zijn jullie begonnen?
‘We hebben vorig jaar twee keer een bijeenkomst gehad over de nieuwe wet met de andere organisaties in ons lerend netwerk, allemaal kleine zorgaanbieders. Dit jaar zijn we, iets vertraagd door alle hectiek rondom corona, in gesprek gegaan met onze medewerkers over dilemma’s die zij ervaren rond onvrijwillige zorg tijdens onze visiedagen. Voorafgaand aan de bijeenkomst hebben alle medewerkers een verhaal gedeeld waarin zij zo’n dilemma beschreven. Het was heel waardevol en inzichtgevend om deze dilemma’s tijdens de visiedagen gezamenlijk te lezen en na te denken hoe ze zich verhouden tot onze visie en de wet.’
‘Dilemma’s die naar voren kwamen gingen bijvoorbeeld over een bewoner die in een nat bed lag maar zich verzette om zich te laten verschonen en eruit te gaan. Je eerste natuur als zorgverlener is om direct te helpen en de bewoner uit bed te halen. Maar als hij zich verzet? Wat doe je dan? En wat is dan precies onvrijwillige zorg?’
Helpt de Wet zorg en dwang in zulke situaties?
‘Het stappenplan behorende bij de wet is enorm concreet op het moment dat er sprake is van onvrijwillige zorg. Maar het hele stuk daarvóór is minder expliciet. In de beleidsplannen die je maakt moet je juist enorm goed nadenken wat je visie en daarbij horende aanpak is. Hoe kijken we naar de behoeften van bewoners en hoe laten we deze écht leidend zijn? Wanneer pakken we het beleid over onvrijwillige zorg erbij? Hoe ga je op zoek naar alternatieven? Wie betrek je erbij? Ik vind dat we bij de Reigershoeve goed over deze dilemma’s nadenken. Juist door altijd de vrijheid van de bewoner als uitgangspunt te nemen.’
Wat zijn de grootste uitdagingen?
‘De grootste uitdaging blijft de sterke neiging om iemand vanuit ons eigen perspectief en onze eigen normen en waarden te helpen en te zorgen. Als de bewoner waarover we het net hadden bijvoorbeeld niet geholpen wil worden, maar wel in een nat, koud bed ligt, gaat het tegen onze natuur in om iemand zo te laten liggen. Toch is het dan belangrijk te respecteren dat iemand ‘nee’ zegt en te onderzoeken waarom dit zo is. Pas je je als medewerker genoeg aan aan de bewoner? Gebruik je het goede tempo? Heb je de juiste uitstraling? Lukt het een andere collega wel? Als dit alles geen oplossing biedt: wat gebeurt er als je na een half uur weer terug komt? Pas als er daadwerkelijk ernstig nadeel dreigt voor een bewoner en er geen alternatieven lijken te zijn is het geoorloofd in die situaties voor een onvrijwillige optie te kiezen.
Wat kunnen andere kleine zorgorganisaties van jullie leren?
‘Het is heel belangrijk dat er in de organisatie openheid is om te leren. Ook van fouten. De insteek moet niet zijn: je hebt iets fout gedaan. Durf het te bespreken! Want mensen doen nagenoeg nooit zomaar, en al helemaal niet met opzet, iets fout. Het is belangrijk om met elkaar te bespreken waar en vooral waarom iets misgaat, om hier gezamenlijk van te leren. Kennis te vergroten. Ervaringen te delen. Er moet aandacht zijn voor reflectie.
‘Wees daarnaast kritisch op wat je doet als zorgorganisatie. De Wet zorg en dwang biedt ook veel ruimte die je zelf kunt invullen. Soms wachten organisaties tot de regels verder uitgewerkt worden door de overheid. Maar wees juist kritisch. Bij De Reigershoeve doen we alleen de dingen waar we het nut van inzien. Een beetje burgerlijke ongehoorzaamheid is dus niet verkeerd. Boerenwijsheid noemen we dat! Ook de inspectie vindt het juist fijn als je uitlegt waarom je af- of uitwijkt.’
Werken jullie ook samen met andere organisaties?
‘Wat bij ons heel erg geholpen heeft is dat we samen met andere kleine organisaties een lerend netwerk vormden. In 2019 hadden we al een bijeenkomst waarin de vraag centraal stond: wat houdt de Wet zorg en dwang in? Het voordeel van zo’n lerend netwerk voor kleine organisaties is dat je gemakkelijk kennis kunt delen. Als het wiel al door een ander is uitgevonden hoef je daar zelf niet meer mee aan de slag te gaan. Daarom is een FAQ ook erg fijn. We hebben er veel baat bij, als naslagwerk bijvoorbeeld.’
Handreiking met veelgestelde vragen
Om zorgboerderijen te helpen bij de toepassing en implementatie van de Wet zorg en dwang ontwikkelden we samen met de Federatie van Landbouw en Zorg een overzicht met veelgestelde vragen.
