Welke woorden gebruiken ouderen als het gaat om kwetsbaarheid?

In veel media en beleidsstukken komt de term ‘kwetsbaar’ terug als het gaat om ouderen. Ouderen zelf gebruiken die termen niet of nauwelijks. In een publicatie in de laatste editie van het Tijdschrift voor Gerontologie en Geriatrie (TGG) onderzoekt Rianne Golbach samen met Hans Hobbelen, Harriët Jager-Wittenaar en Evelyn Finnema welke termen ouderen zelf gebruiken.

Rianne Golbach doet promotieonderzoek bij de Hanze University of Applied Sciences. Ze vertelt: ‘Bij het lectoraat Healthy Ageing, Allied Health Care and Nursing kijken we naar vraagstukken in het domein van zorg en welzijn. In dit veld wordt door wetenschappers, zorgprofessionals en de media vaak gesproken over kwetsbare ouderen. Door ouderen zelf wordt de term kwetsbaarheid echter nauwelijks herkend of gebruikt. De term heeft een negatieve en stereotypische associatie als het gaat om ouder worden.’

Hoe onderzoek je dat?

‘Ten eerste door literatuurstudie. Daar wordt vaak de studie van wetenschappelijke artikelen mee bedoelt, maar voor dit onderzoek hebben we juist naar uitingen in de media en beleidsstukken gekeken. Wat in jargon ‘grijze literatuur’ heet. In die bronnen zochten we naar woorden die als synoniemen voor ‘kwetsbaarheid’ en thema’s die met ouder worden te maken hebben worden gebruikt. Vervolgens hebben we de bevindingen uit die literatuurstudie voorgelegd aan een panel van ouderen.’

En wat kwam daar uit?

‘Een opvallend resultaat is dat termen geassocieerd met kwetsbaarheid, zoals kwetsbaar, fragiel, broos of verstoord evenwicht, niet door de panelleden worden herkend of gebruikt. Dit sluit aan bij eerdere bevindingen, waarin ouderen aangaven de term kwetsbaarheid zelf nauwelijks te gebruiken. Termen die juist wel worden herkend en gebruikt door ouderen hebben met name een positieve lading, zoals weerbaar, veerkracht, vitaal en onafhankelijk.’

Waar ligt dat aan?

‘Een mogelijke oorzaak kan de negatieve associatie met de term kwetsbaarheid zijn, wat kan leiden tot het afwijzen van de term. Daarnaast kan het zijn dat termen met betrekking tot kwetsbaarheid niet aan de orde zijn voor de groep ouderen in het panel waardoor mogelijk associatie met deze termen ontbreekt.’

Wat is jouw advies naar aanleiding van deze bevindingen?

‘Om aan te sluiten bij de belevingswereld van ouderen hebben we onderzocht welke termen ouderen wel herkennen en gebruiken als het gaat om ouder worden en kwetsbaarheid.’ Ons advies naar aanleiding hiervan is dat mensen in zorgrelaties moeten begrijpen dat taal niet neutraal is en dus impact heeft op iemands doen en laten. Het kan zorgen voor stereotypering en labeling. Door de keuzes die je daarin maakt kun je dus aansluiten of juist de plank mis slaan met gevolgen voor gezondheid en welzijn.’

• Lees het hele onderzoek in de nieuwe editie van het Tijdschrift voor Geriatrie en Gerontologie
• En meld je aan voor de nieuwsbrief van TGG