Waarde-vol onderwijs brengt school naar de werkplek

Radicale Vernieuwing Waarde-vol Onderwijs® bracht het onderwijs al in 2018 naar de werkvloer. ‘RVWO is samen leren, samen groeien en samen veranderen’, vindt Jan de Vries, bestuurder van een van de drie betrokken zorgorganisaties in Zuid-Holland. De bestuurder, de bedenker en de onderwijspartners over samen het roer omgooien en de mens in de ouderenzorg voorop zetten.

Minder uitval

In 2021 is in Zuid-Holland het aantal RVWO-studenten en afgestudeerden richting de driehonderd gegaan en was de uitval lager dan het landelijk gemiddelde. Een behoorlijk aantal voor een nieuwe onderwijsvorm, die volgens RVWO-bedenker en programmaleider Mieke Hollander beslist geen ‘business as usual’ is. Niet voor het onderwijs en de studenten en ook niet voor de drie Zuid-Hollandse organisaties voor verpleeg- en thuiszorg rondom Leiden.

Medewerker wordt werkbegeleider

‘Met Radicale Vernieuwing Waarde-vol Onderwijs hebben we nadrukkelijk gekozen voor aansluiting bij Radicale Vernieuwing Verpleeghuiszorg – van regels naar relatie’, vertelt Mieke. ‘Samen nemen we daarbij onze verantwoordelijkheid, zodat we écht gaan vernieuwen en het verschil gaan maken in het leven van cliënten. Het vraagt een cultuuromslag in de zorg, omdat alle medewerkers werkbegeleider worden. Op basis van leervragen begeleiden zij studenten die volledig meedraaien op de werkvloer. En het vraagt wijsheid en tact om mensen oude patronen te laten loslaten.’

Bestuurder Jan de Vries is het met de programmaleider eens. ‘Starten met RVWO was een top down-beslissing, maar vraagt een bottom-up aanpak’, zegt hij. ‘Het is niet alleen een onderwijsvernieuwing maar ook een organisatieontwikkeling. Het werk moet je in het schoolprogramma brengen en omgekeerd. Daarvoor moet je je werkprocessen aanpakken en de capaciteitsplanning door elkaar gooien. We hebben werkbegeleiders gecoacht en praktijkopleiders aangenomen. En gekozen om medewerkers te laten doorgroeien en zij-instromers te laten aansluiten. Allemaal met de focus op de kwaliteit van zorg en het welbevinden van bewoners.’

Verrijking van het onderwijs

De programmaleider en bestuurder spreken van een ‘verrijking’ van het onderwijs. Een term waarin de onderwijspartners mboRijnland en Hogeschool Windesheim zich kunnen vinden. Windesheim-onderwijscoördinator Jasmijn de Lange: ‘In traditioneel denken over opleiden is soms nog wat te weinig aandacht voor werkvelden waar juist verpleegkundigen nodig zijn, zoals de ouderenzorg. Dus er mag ook best wat veranderen. Onze opleidingen bewegen mee in wat de zorgvrager uiteindelijk nodig heeft. En de student brengt zijn werkplek mee in alles wat hij of zij doet in de opleiding. Dat is heel betekenisvol, ook voor werkgevers.’

Haar collega van mbo Rijnland, Hanny de Bruin, vult aan: ‘In het kwalificatiedossier staan vakkennis en vaardigheden en alles wat de student moet leren. De verrijking binnen RVWO geeft hier meer handen en voeten aan door te benoemen hoe een student ook kan leren, namelijk met leervragen.’

Van expert naar coach

Waarde-vol Onderwijs betekent de hele week leren. Niet alleen tijdens een schooldag op locatie, maar ook bewust leren tijdens de overige dagen op de werkvloer. Voor College Welzijn en Zorg van mboRijnland was deze intensieve vorm van samenwerken aan onderwijs betrekkelijk nieuw. Vanuit het Centrum voor Innovatief Vakmanschap (CIV) zijn inmiddels meerdere projecten gestart. Ook Hogeschool Windesheim heeft de gang naar flexibilisering en samen opleiden ingezet: ‘Gezamenlijk verantwoordelijk zijn voor het onderwijs is onze wens, maar nog niet altijd realiteit. Van onze docenten vraagt het om uit hun comfortzone te komen, omdat ze meer coach dan expert worden. Bij de studenten in Zuid-Holland lijken we een andere kleuring te zien, omdat binnen de organisaties meer aandacht is voor de ethische kant van de zorg.’

Zij-instromers

Na de start van de eerste lichting in september 2018 hebben de samenwerkingspartners, ondanks corona, de balans opgemaakt van drie jaar RVWO. Tijdens de interviews overheerst het enthousiasme over de samenwerking en over de behaalde RVWO-diploma’s van mbo- en hbo-verpleegkundigen en VIG’ers. Ook zien ze doorstroming naar hogere niveaus. Over aanwas van nieuwe zij- en doorstromers hebben de zorgorganisaties niet te klagen, volgens Mieke.

Willen leren

Pijnpunten waaraan gewerkt is of moet worden, zijn er ook. LOI Hogeschool bleek niet de juiste match en daarom nam Windesheim uit Zwolle in december 2020 de plek van hbo-opleider over. Partners zijn het erover eens dat bij de entree tot de opleidingen nog een slag kan worden gemaakt. Want deze manier van opleiden vraagt digivaardigheid, nieuwsgierigheid en zelfstandigheid. ‘De informatie aan de poort moet beter’, zegt Hanny. ‘Dit is geen hapklaar onderwijs, want er wordt veel eigen initiatief en leervermogen gevraagd. Studenten moeten zelf met leervragen komen en zijn ook verantwoordelijk om het antwoord te vinden. Het is niet meer “alles boven de 6 is goed”. Het vraagt echt motivatie om te willen leren.’

Lerend netwerk

‘Leren op basis van een leervraag is door de bank genomen nog moeilijk’, ziet Mieke. ‘Daar moeten ze nog meer handvatten voor krijgen. Ook het interprofessioneel leren is nog een tour de force gebleken, vooral voor de helpende zorg en welzijn. Door corona lag de intervisie van werkbegeleiders stil. Als de werkdruk hoger is, vallen mensen terug in oude patronen en studenten conformeren zich daaraan. Dat moeten we voortdurend blijven agenderen. Daarom is het goed dat we een behoorlijk grote projectorganisatie hebben met interne werkprojectleiders en werkgroepen. We zijn een echt lerend netwerk.’

VU evidence based-onderzoek

Ondanks de kinderziektes is DSV|verzorgd leven helemaal ‘om’. Bestuurder Jan de Vries: ‘Ja, die keuze voor alleen RVWO hebben wij gemaakt. Alleen de kwaliteitsverpleegkundigen, die de rol van studentbegeleider hebben en dus verantwoordelijk zijn voor het opleiden op de werkvloer, krijgen nog een gerichte opleiding hierbuiten. Werkbegeleiders krijgen intervisie van onze eigen praktijkopleiders en zo borgen we de opleiding goed binnen onze organisatie.’

Jan de Vries kijkt uit naar het dertig maanden durende onderzoek naar het effect van RVWO dat de Vrije Universiteit binnen DSV gaat doen. ‘Een praktijkgericht actieonderzoek om te meten of het leven van onze bewoners door dit onderwijs erop vooruitgaat.’ Ook Mieke is blij met dit door ZonMw gefinancierde onderzoek: ‘Het allerbelangrijkste van Waarde-vol onderwijs is het realiseren van kwaliteit van zorg en leven.’

Door Anja Klein