Uitdagingen bij het nemen van besluiten in zorgnetwerken

Hoe zorg je ervoor dat de besluitvorming ook in de toekomst effectief is en dat iedereen achter de genomen beslissingen staat én zich gehoord voelt? Wij vroegen het aan Vilans-onderzoeker Jessica Michgelsen.

Nederland is een polderland met een heuse overlegcultuur. Ook in de zorg wordt er flink op los vergaderd. Maar toen in het voorjaar van 2020 de coronacrisis uitbrak konden er ineens wél snel besluiten worden genomen. Hoe zorg je ervoor dat de besluitvorming ook in de toekomst effectief is en dat iedereen achter de genomen beslissingen staat én zich gehoord voelt? Met die vragen houdt Vilans-onderzoeker Jessica Michgelsen zich bezig.

In haar onderzoek bekijkt ze tegen welke dilemma’s en uitdagingen de mensen in zorgnetwerken aan lopen als ze besluiten moeten nemen.

Wat is een zorgnetwerk?

Allereerst het begrip ‘zorgnetwerk’. Wat zijn zorgnetwerken en wat is het nut ervan? Michgelsen: ‘De zorg en ondersteuning voor kwetsbare mensen komt vaak uit verschillende domeinen. Denk aan de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), de Zorgverzekeringswet (Zvw) en de Wet langdurige zorg (Wlz). Daarnaast staan bij het leveren van zorg en ondersteuning de behoeften van de cliënt centraal en houden zorgverleners rekening met persoonlijke wensen. Het is voor een zorgprofessional niet te doen om in zijn eentje een goed besluit te nemen over de gehele zorg- en ondersteuningsvraag van een cliënt. In een zorgnetwerk ondersteun je de cliënt vanuit alle verschillende disciplines.’

‘Dat is ook gelijk één van de uitdagingen bij besluitvorming. Zo kan bijvoorbeeld een dokter autonoom een besluit nemen zonder overleg met andere betrokkenen. Maar je mist juist heel veel belangrijke informatie als je alleen vanuit je eigen vakgebied een beslissing neemt.’ 

Belangen van organisaties

Een andere uitdaging bij besluitvorming is dat er verschillende belangen zijn. ‘In een zorgnetwerk is het gemeenschappelijke doel vaak betere zorg of kwaliteit van leven voor cliënten. Maar daardoor kun je het doel van jouw eigen organisatie soms niet vooropstellen. Dat is lastig: zorgprofessionals krijgen dan het gevoel dat ze in het zorgnetwerk aan het concurreren zijn met hun eigen werkgever vanwege bijvoorbeeld financiële belangen.’

‘In de ideale wereld staan de belangen van de cliënt altijd op één. Maar in de praktijk blijkt het vaak een uitdaging om je eigen belang als zorgorganisatie of -professional op de tweede plaats te stellen. Mijn tip is om bespreekbaar te maken wat je uiteindelijke doel als zorgnetwerk is en open te zijn over je eigen belangen als professional en je organisatiebelangen. Als Vilans adviseren wij regelmatig netwerken hoe hier mee om te gaan.’

Dezelfde taal spreken

‘We zien in zorgnetwerken vaak veel verschillende disciplines samen komen. Het probleem is dan dat niet iedereen dezelfde taal spreekt. Zo hebben zorgorganisaties en gemeenten misschien niet hetzelfde beeld bij begrippen als “preventie” en “persoonsgerichte zorg”. Maar het is wel belangrijk dat je op één lijn zit en dat ook expliciet bespreekt. Bedoelt iedereen wel hetzelfde?’

Efficiëntie versus inclusiviteit  

‘Uiteindelijk is de grootste uitdaging rond besluitvorming in netwerken de balans tussen slagvaardigheid (oftewel efficiëntie) en inclusief zijn. Met inclusief bedoel ik dat je soms het liefst iedereen (zowel uit het netwerk als je eigen organisatie) zou willen betrekken bij een belangrijk besluit. Maar daarnaast wil je óók als netwerk slagvaardig zijn. Je wil voorkomen dat het nemen van een besluit een jaar duurt omdat je iedereen eerst aan boord moest krijgen. Het vinden van die balans is vaak erg moeilijk.’ 

Corona als keerpunt?

‘Mijn advies is om veel bewuster om te gaan met besluitvorming. Dat verloopt vaak helemaal niet zo goed, of het is onduidelijk of er is weinig mandaat. Het is wijs om als zorgnetwerk vaker te reflecteren met elkaar hóe je tot een besluit komt. Maak keuzes hoe je de besluitvorming wil organiseren in het netwerk. Het begin van de coronacrisis was een mooie testcase. Toen zagen we dat netwerken superefficiënt besluiten namen. Toch is het ook weer niet zo dat we het vanaf nu altijd zo efficiënt kunnen doen. Nadat de eerste crisis en acute urgentie voorbij was, werd snelle besluitvorming alweer minder nodig. Want vanwege de snelheid voelde niet iedereen zich gehoord. Of waren de belangen onvoldoende gewogen en uit balans. Daardoor bestaat de mogelijkheid dat je misschien niet het beste besluit hebt genomen met elkaar. Dat hoort erbij, maar leer wel hoe je je besluitvorming beter kunt inrichten, vooral in een complex netwerk.’

• Lees meer over Governance van netwerken