Samen beslissen: houd ook rekening met persoonskenmerken
Gepubliceerd op: 06-05-2024
Bij samen beslissen met ouderen is het belangrijk om rekening te houden met persoonlijk kenmerken als opleidingsniveau, gezondheidsvaardigheden, angst en kwetsbaarheid. Onderzoek wijst uit dat met name ouderen met weinig gezondheidsvaardigheden zekerder zijn over de uitkomst als daar rekening mee wordt gehouden. In een artikel in het wetenschappelijk tijdschrift Patient Education and Counseling (PEC) licht Vilans-onderzoeker Ruth Pel de bevindingen toe.
Wat hebben jullie onderzocht?
‘We hebben onderzocht in hoeverre persoonlijke kenmerken van ouderen een rol spelen bij het samen beslissen. We waren met name geïnteresseerd in de invloed van opleiding, angst, kwetsbaarheid en gezondheidsvaardigheden op hoe ouderen het samen beslissen ervaren en op hun (on)zekerheid over het genomen besluit. Tevens hebben we onderzocht welke rol participatie van de patiënt tijdens het gesprek speelde bij hoe ouderen het samen beslissen achteraf ervaarden en hoe zeker of onzeker zij zich voelden over het genomen besluit.’
Hoe hebben jullie dat onderzocht?
‘We hebben gegevens geanalyseerd van de 216 ouderen die een consult hadden met de geriater op de polikliniek geriatrie van het AMC, inmiddels Amsterdam UMC, of het voormalig Slotervaart Ziekenhuis. Door middel van vragenlijsten brachten wij vooraf de persoonlijke kenmerken van de ouderen in kaart: hun opleiding, was die laag, middel of hoog, hoe angstig zij waren, hun kwetsbaarheid en hun gezondheidsvaardigheden. We maakten video-opnames van de gesprekken en scoorden achteraf met behulp van de Observer OPTIONMCC , een meetinstrument voor het observeren van samen beslissen in hoeverre patiënten actief deelnamen aan het gesprek. Na afloop gaven patiënten door middel van wetenschappelijke vragenlijsten (CollaboRATE en Decision Conflict Scale) aan hoe zij het samen beslissen hadden ervaren en hoe zeker zij waren over het besluit dat werd genomen.’
Wat vonden jullie opvallend?
‘Ouderen met een lager opleidingsniveau en minder angst bleken positiever over hoe zij achteraf het proces van samen beslissen hadden ervaren. Ouderen met een hoger opleidingsniveau of beperkte gezondheidsvaardigheden of meer angst waren onzekerder over de beslissing. We zagen dat ouderen op hogere leeftijd en met beperkte gezondheidsvaardigheden minder actief deelnamen aan de gesprekken. Wat het meest opviel was dat ouderen met beperkte gezondheidsvaardigheden die wel actief aan de gesprekken deelnamen minder onzeker waren over de beslissing.’
En de conclusie?
‘Het is bij het samen beslissen belangrijk om rekening te houden met de persoonlijke kenmerken van ouderen. Dit geldt vooral voor ouderen met beperkte gezondheidsvaardigheden. Als het lukt om hen beter te betrekken bij het samen beslissen heeft dit een gunstig effect op de uitkomsten, met name onzekerheid over de beslissing.’
Tot slot, waarom is samen beslissen zo belangrijk?
‘Ouderen voelen zich door samen beslissen zekerder over de keuzes die zij maken, zijn gemotiveerder om de behandeling vol te houden en kiezen minder vaak voor behandelingen die niet bijdragen aan hun kwaliteit van leven. Ik heb promotieonderzoek gedaan. Daaruit blijkt dat de aandacht van de arts niet alleen naar de aandoening of klacht van de persoon in de behandelkamer moet uitgaan, maar ook naar de persoon zelf. Vooral mensen met een kwetsbare gezondheid krijgen allerlei verschillende klachten. De arts moet daarom niet naar de aandoening afzonderlijk kijken, maar naar het hele plaatje. Dan lukt het beter om samen te beslissen over datgene wat echt belangrijk is voor de patiënt.’
