Wat zeggen politieke partijen over zorgzame gemeenschappen?

Als maatschappij hebben we te maken met minder capaciteit en beperkte financiële middelen om onze zorg te organiseren, dit zal op korte termijn niet veranderen. Verhoudingen tussen wat we nu onder ‘zorg’ scharen en wat in het gewone leven een plek moet hebben zal wijzigen. Burgers zullen zelf zaken ter hand moeten nemen, wat betekent dat formele zorg en informele zorg steeds vaker samen zullen komen. De zogenaamde zorgzame gemeenschap speelt een belangrijke rol bij deze beweging. Lees een analyse wat politieke partijen hierover schrijven in hun partijprogramma’s.

Inzetten op zorgzame gemeenschappen kan een belangrijke oplossingsrichting zijn om de zorg in de toekomst toegankelijk en beschikbaar te houden. Lees hierover de bundel Zorgzame buurten of beluister deze podcast. Dit vraagt echter wel om anders kijken naar- en het anders organiseren van zorg. Het gaat dan over een actieve rol van de burger met meer verantwoordelijkheid, maar ook met meer zeggenschap en regelruime. Het systeem zal hierop aan moeten sluiten.

De verkiezingen staan voor de deur en de gezondheidszorg is een belangrijk thema voor de kiezer, maar komt niet altijd royaal aan bod in de partijprogramma’s. Daarom hebben wij verkiezingsprogramma’s van de 15 grootste partijen gescreend om te kijken wat daarin geschreven wordt over zorgzame gemeenschappen.

Zorgzame gemeenschappen en gemeenschapszin

Zes partijen (CDA, D66, BBB, GroenLinks-PvdA , NSC en ChristenUnie) benoemen zorgzame gemeenschappen en/of het versterken van gemeenschapszin in relatie tot de zorg in hun partijprogramma. GroenLinks-PvdA heeft het thema het meest prominent en meer concreet in haar verkiezingsprogramma uitgewerkt.

In de overige verkiezingsprogramma’s ligt een stuk minder inhoudelijke focus op zorgzame gemeenschappen, maar wel op zaken die de vorming van een zorgzame gemeenschap mogelijk positief beïnvloeden, zoals: een leefomgeving met voldoende ontmoetingsplekken en publieke voorzieningen, zeggenschap en invloed van de burger op wijk- en buurtniveau, zorg dichterbij de burger organiseren en een rol voor de burger in de samenwerking met systeempartijen om zorg en welzijn te organiseren.

Leefomgeving en sociale cohesie

De BBB, NSC, CDA, Volt, SP en GroenLinks-PvdA vinden het belangrijk dat er voldoende plekken in de buurt gecreëerd worden. De SP en GroenLinks-PvdA pleiten hierbij voor het behoud en investering in publieke voorzieningen zoals bibliotheken, buurthuizen en wijkcentra, muziekscholen etc. Beide partijen vinden dat bewoners via de gemeente (financieel) in staat gesteld moeten worden om voorzieningen en ontmoetingsplekken in te richten en te beheren.

Verenigingen vormen ook een goede basis voor een zorgzame gemeenschap. Ze stimuleren sociaal contact en het omkijken naar een ander. BBB, CDA, GroenLinks-PvdA en SGP willen regels rond verengingen versoepelen en ervoor zorgen dat verenigingen ruimtes hebben om bij elkaar te komen. Ze erkennen de rol van verenigingen en coöperaties in het creëren van een zorgzame buurt.

In het kader van de zorgzame gemeenschap is zeggenschap van de burger ten aanzien van hun eigen leefomgeving een belangrijk thema. De partijen BBB, SP, PvdD en JA21 vinden dat inwoners meer zeggenschap moeten hebben over hun directe leefomgeving. NSC legt de nadruk op actieve democratische participatie en de verantwoordelijkheid van de samenleving ten aanzien van de ander en de omgeving.

Zorg dichterbij huis

Om de zorg zoveel mogelijk vanuit een zorgzame gemeenschap te organiseren, liggen bijzondere woonvormen voor de hand. De BBB, NSC, CDA, PvdD, VVD en de SGP willen hiervoor graag woonvormen in de wijk (bijvoorbeeld hofjeswoningen en kleinschalige woonvormen) realiseren waarin ouderen en jongeren makkelijker samen kunnen leven. BBB, CDA, FvD, NSC en PvdD pleiten voor meergeneratiewoningen. NSC wil de mogelijkheid om tijdelijke woonunits voor ouderen te plaatsen, zodat hun volwassenen kinderen voor hen kunnen zorgen.

GroenLinks/PvdA geeft de burger een duidelijke rol ten aanzien van hoe (woon)zorg het best georganiseerd moet worden: de gemeenten dienen in samenspraak met wooncoöperaties, huurders, ouderenorganisaties en bewonersinitiatieven een visie te ontwikkelen op wonen die tegemoet komt aan de zorgbehoeften.

NSC wil toewerken naar een eerstelijnszorgstelsel dat georganiseerd is rond integrale gezondheidscentra in de wijk, waarbij verschillende disciplines onder een dak samenwerken.

Mantelzorg

Om burgers beter in staat te stellen om voor hun naasten te kunnen zorgen, is het mantelzorgverlof een mogelijk belangrijk middel. Volgens NSC verdient mantelzorg een volwaardige plek in het zorgbeleid. De PvdD, PVV, BBB, SGP, D66, JA21, GroenLinks-PvdA en SP pleiten in hun programma’s voor (betere) financiële ondersteuning van de mantelzorg. GroenLinks-PvdA stelt de invoering van het zorgverlof voor om voor een buur te kunnen zorgen.

Het CDA, de SGP en de VVD pleiten voor eenvoudigere toegang tot respijtzorg. D66, BBB, NSC en DENK zijn voor betere ondersteuning van de mantelzorger, maar zijn hierin niet concreet hoe dat eruit zou moeten zien. PvdD pleit voor het tegengaan van overbelasting van mantelzorgers en dat voor werklozen die mantelzorg verlenen de sollicitatieplicht komt te vervallen.

Volgens DENK kan de zorg uitgevoerd worden door een vriend of familielid die geen werk heeft. Deze kan dan omgeschoold worden bij een zorgorganisatie en de zorg betaald en in overleg met wijkverpleging uitvoeren.

Samenwerking tussen systeempartijen en de gemeenschap

Formele zorg en informele zorg zullen steeds meer samengaan of moeten gaan samenwerken. Vanuit zorgzame gemeenschappen zal een vorm gevonden moeten worden om met formele zorgverleners, zoals huisartsen, wijkverpleging en zorginstellingen samen te werken. De manier waarop deze interactie aan bod komt in de partijprogramma’s, is divers.

GroenLinks-PvdA wil samenwerking tussen formele en informele zorgverleners stimuleren. Ook willen zij wijkteams de middelen en ruimte geven om meer te gaan opereren als opbouwwerkers: professionals die actief lokale gemeenschappen vormen en burgers ondersteunen om zich collectief te organiseren. GroenLinks-PvdA vindt dat inwoners zelf moeten kunnen bepalen hoe zij de zorg en hulp in hun wijk geregeld zouden willen hebben.

Bij het CDA blijven zorgprofessionals een centrale rol spelen, maar wordt zorg wel gedecentraliseerd gegeven, op wijkniveau. De SGP wil dat zorg meer integraal wordt opgepakt door maatschappelijke organisaties, woningbouwverenigingen en kerken. De overheid dient met hen samen te werken om tot zo goed mogelijke zorg te komen.

In het programma van NSC wordt met regelmaat de samenwerking en afstemming tussen verschillende institutionele partijen benadrukt (zorgorganisatie, woningcorporatie, gemeente), maar de rol en positie van de burger wordt hierbij niet benoemt.

De CU ziet samenwerking tussen vrijwilligersloketten, instanties, coöperaties, verenigingsleven, kinderopvang, huizen van ontmoeting in dorp en wijk als noodzakelijk, maar is in de uitwerking niet concreet. D66 noemt brede samenwerking tussen professionals, families en vrijwilligers’ om de zorg efficiënter te organiseren, maar wijdt hier verder niet over uit.

Politiek fundament lijkt beperkt

De toekomst vraagt een herijking en herinrichting van het zorglandschap in samenspraak met de samenleving als geheel. In slechts zes van de vijftien partijprogramma’s worden de thema’s zorgzame gemeenschappen of gemeenschapszin in relatie tot het organiseren of verlenen van zorg benoemd. Wel iets meer partijen schrijven over (stimulerende) elementen van zorgzame gemeenschappen, zoals (zeggenschap over) leefomgeving, samenwerking met systeempartijen en het organiseren van zorg dichterbij de burger.

Overall blijft het vooral een optelsom van losse onderdelen en komt de rol van de burger en buurtinitiatieven weinig aan de orde. Politiek fundament voor grootschalige inzet op zorgzame gemeenschappen lijkt op dit moment dus nog beperkt.