Martin van Rijn: ‘Nationaal plan voor wonen en zorg noodzakelijk’

Dat er een tekort is aan voor ouderen geschikte woningen, is bekend. De vereniging van woningcorporaties Aedes wil deze uitdaging aangaan samen met onder meer de zorg, de gemeenten en het Rijk. Aedes-voorzitter Martin van Rijn ziet dat een ‘one size fits all’ oplossing niet gaat werken en dat we de individuele woon- en leefwensen van ouderen moeten ophalen. 'Je moet beseffen dat dé oudere niet bestaat.'

In de recent verschenen Dialoognota Ouder Worden 2020 - 2040 van het ministerie van VWS staat het vraagstuk als volgt omschreven: ''Er is fors meer behoefte aan woonruimte voor ouderen, wie gaat deze bouwen? Wie is daar verantwoordelijk voor?'' In een persbericht van 2 juni kondigden Aedes, ActiZ, Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), Zorgverzekeraars Nederland (ZN) en de ministeries van BZK en VWS aan de handen ineen te slaan om de komende jaren meer dan honderdduizend extra woningen te realiseren voor ouderen. In de bestuurlijke afspraken hebben de partijen de doelstelling opgenomen om in de komende vijf jaar 60.000 extra woningen voor ouderen en 25.000 extra verpleegzorgplekken te creëren. 

Onbekende woonbehoeften

'Voor het behalen van die aantallen moeten nog wel heel wat randvoorwaarden ingevuld worden', zegt Van Rijn. 'Zoals financiering, voldoende zorgmedewerkers en beschikbaarheid van locaties. Bovendien moet je beseffen dat dé oudere niet bestaat. Er zit zoveel verschil in de situaties waarin mensen verkeren en wat hun woonbehoefte is. Voor de één is een zelf georganiseerde woongemeenschap met zorg om de hoek de oplossing en voor de ander juist een mantelzorgwoning in de buurt van de kinderen. Punt is dat die woonzorgbehoeftes eerst in kaart gebracht moeten worden.'

Van Rijn constateert dat die inventarisatie van woonbehoeften nog lang niet overal heeft plaatsgevonden. 'Vanuit de Taskforce Wonen en Zorg, waar naast Aedes ook de VNG, ActiZ en de ministeries van VWS en BZK participeren, zien we dat twee derde van de gemeenten de wensen van ouderen nog niet geïnventariseerd hebben. Daar moet snel verandering in komen. De Taskforce zelf is momenteel met een grote enquête bezig om alle knelpunten en oplossingen vroegtijdig in beeld te krijgen. Met als hoofdvraag wat de specifieke woonbehoefte van ouderen is.'

Meer dan alleen nieuwbouw

'Bij die behoeften gaat het over veel meer dan alleen maar nieuwe woningen bouwen', zegt Van Rijn. 'Corporaties gaan ook meer en meer in overleg met ouderen om te kijken of een andere woning meer past bij de levensfase en hoe betrokkenen dan geholpen kunnen worden met verhuizing of huurgewenning. We willen leefbare wijken met bijvoorbeeld seniorvriendelijke looproutes die voldoende bankjes hebben. Een omgeving waar mensen zich veilig voelen en sociale activiteiten en welzijnsvoorzieningen om de hoek zitten. In dat kader zie je veel gebeuren met oude verzorgingshuizen die omgevormd worden tot zelfstandige woonzorgcentra met sociale functies voor de wijk. Of dat er gemengde woonvormen worden opgezet waar verschillende doelgroepen samen wonen. En je ziet veel functieverandering bij bestaande gebouwen. Er zijn steeds minder winkels en kantoren nodig in de stad en die gebouwen kun je bijvoorbeeld omvormen tot woonvoorzieningen.'

Zorgtechnologie en domotica spelen bij het geschikt maken van het bestaande vastgoed een steeds grotere rol volgens Van Rijn. 'Als je naar de auto-industrie kijkt en ziet hoeveel technologische ontwikkelingen daar plaatsvinden, dan kun je bedenken dat technologische ontwikkelingen ook het wonen gaan beïnvloeden. Maar die ontwikkeling staat nog wel in de kinderschoenen. Het gaat wel razendsnel natuurlijk want de markt reageert feilloos op de steeds prominentere doelgroep van ouderen. De schappen van bouwmarkten liggen vol met oplossingen voor senioren en dat is een goede ontwikkeling. Voorheen moest je voor het plaatsen van een douchebeugel bij de zorgorganisatie of gemeente aankloppen. Dan kwam er iemand voorrijden om zo’n beugel te installeren. Nu koop je voor €9,50 bij de bouwmarkt een douchebeugel met zuignappen die je zelf makkelijk kunt plaatsen.'

Rol van kennisorganisaties

Voor het ontwikkelen van bijvoorbeeld technologische oplossingen om langer thuis te kunnen wonen, zijn kennisorganisaties zoals Aedes en Vilans cruciaal. 'Als je kijkt naar wat Vilans in dit kader heeft bijgedragen, zoals naar aanleiding van kwaliteitsprogramma Langer Thuis, dan is dat heel veel waard. Zoveel inzichten en eyeopeners over creatieve woonzorgoplossingen worden door Vilans ontwikkeld en gedeeld. En dat altijd van begin af aan samen met ouderen. Een cruciaal punt waarbij Vilans ook meters maakt is het over domeingrenzen heen samenwerken. De zorgsector heeft natuurlijk een groot budget en de woonsector een iets minder groot budget. Gecombineerd zou veel meer mogelijk moeten zijn. Uiteindelijk gaat het om de kwaliteit van leven van mensen en wonen is daar groot onderdeel van.'