Hoe kunnen we jonge mantelzorgers ondersteunen?

Jonge mantelzorgers ervaren meer psychische en emotionele problemen dan andere leeftijdsgenoten. Dit effect wordt versterkt als deze jongeren onvoldoende ondersteuning krijgen. Inge (jonge mantelzorger), Bas Schepers (docent) en Sandra Stakel (psychiatrisch verpleegkundige en kindercoach) zijn allemaal betrokken bij ons project Me-We. Zij vertellen over de kansen en mogelijkheden die zij voor dit probleem zien.

Met Me-We onderzoeken we samen met het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) en Europese partners waar we jonge mantelzorgers mee kunnen ondersteunen. Daarin staan we onder andere stil wat voor hen belangrijke thema’s zijn. In de bijeenkomsten wordt er onder meer gewerkt aan een app die het mogelijk maakt voor jonge mantelzorgers om met elkaar in contact te komen en informatie geeft over waar u terecht kunt als u hulp nodig hebt. Dit is belangrijk, omdat is gebleken dat contact met lotgenoten het beste werkt bij het verkleinen van psychische problemen.

Meer bekendheid nodig op middelbare scholen

Ook Inge (16) denkt hierover mee: ‘Het is fijn om in contact te komen met andere jonge mantelzorgers. Zij snappen echt hoe het is, beter dan je vriendinnen. Mijn moeder heeft een bipolaire stoornis en toen ik informatie hierover ging opzoeken, kwam ik allemaal websites in het Engels tegen. Ik miste echt betrouwbare informatie in het Nederlands. Meer bekendheid over wat jonge mantelzorgers zijn, is tot slot echt nodig. Als je broertje autisme heeft en je ouders zorgen voor hem, dan kan je nog steeds wel jonge mantelzorger zijn. Je maakt je namelijk wel zorgen! Ook zou er meer bekendheid moeten komen op middelbare scholen. Bijvoorbeeld door jonge mantelzorgers die voorlichting komen geven.’

Sandra Stakel is ook van mening dat ‘je zorgen maken’ erg belastend voor een jongere kan zijn. ‘Een belangrijk verschil is dat je voor huishoudelijke taken nog professionele hulp kunt invliegen. Maar het “zorgen maken om” dat kan niemand van je overnemen.’ Naast haar werk als psychiatrisch verpleegkundige en gediplomeerd kindercoach, heeft ze op eigen initiatief stichting Tante Joy opgericht. Tante Joy organiseert logeerweekenden en (fun)dagen voor jonge mantelzorgers. Zodat zij even kunnen ontsnappen uit een zorgelijke thuissituatie en op een veilig plekje zijn waar ze erkend, herkend en ondersteund worden.

Wat kunnen zorgprofessionals doen?

Stakel: ‘Als ouders in behandeling zijn, zouden zorgprofessionals standaard de ouderrol moeten meenemen. In hoeverre is een ouder in staat om deze te vervullen als hij bijvoorbeeld een zware depressie heeft? Wanneer kinderen in behandeling zijn, zou er ook verplicht aandacht voor de ‘gezonde’ kinderen moeten zijn. Hoe verdelen ouders bijvoorbeeld hun aandacht? Ouders zeggen vaak dat jonge mantelzorgers geen aandacht nodig hebben, maar dat betekent nog niet dat de behoefte er niet is. Ook zouden zorgprofessionals moeten vragen om de kinderen zelf ook mee te nemen naar een gesprek.'

'Voor het vroegtijdig opsporen van huiselijk geweld en kindermishandeling, bestaat er de Kindcheck. Deze gaat bijvoorbeeld in op wie er voor de kinderen zorgt. Zo’n Kindcheck kan een goede stap in de richting zijn, maar eigenlijk vind ik dat aandacht voor de kinderen verder zou moeten gaan. In de behandeling of begeleiding moet er echt regelmatig naar gevraagd worden.’ 

Ruimere definitie nodig van 'jonge mantelzorger'

‘Wat me tot slot opvalt is dat elke gemeente een andere leeftijdsgrens hanteert voor jonge mantelzorgers. De meeste activiteiten worden uitgevoerd voor kinderen vanaf 8 jaar. Maar een kind van 5 kan niet aangeven dat hij een jonge mantelzorger is, of dat hij overbelast raakt. Ook nemen veel organisaties een smalle definitie als uitgangspunt, bijvoorbeeld: je bent een mantelzorger als je minimaal 8 uur per week en 3 maanden lang zorg verleent! Maar hoe ga je emotionele belasting daarin classificeren? Ik pleit dan ook voor een verruiming om jonge mantelzorgers niet te kort te doen.’

Docenten hebben signaleringsfunctie

Naast zorgprofessionals, hebben ook docenten een belangrijke signaleringsfunctie in de klas. Deze is extra belangrijk omdat jonge mantelzorgers niet snel om hulp zullen vragen. Een van de problemen waar jonge mantelzorgers tegenaan kunnen lopen is dat zij door hun zorgtaken minder tijd hebben voor huiswerk. Zo vertelde Maike (17) al in een eerder interview dat zij door de zorg voor haar moeder niet altijd aan huiswerk toekomt.

Sociale kaart voor docenten

• Bas Schepers had als docent bij het ROC Aventus ook jonge mantelzorgers in de klas. ‘Jonge mantelzorgers zullen in de klas niet snel vertellen waar ze mee zitten. Daarom moet een docent een open en oplettende houding hebben om te kunnen signaleren. Dit klinkt logisch, maar in de praktijk blijkt dat docenten toch snel geneigd zijn om snel de inhoud van de lessen in te duiken. Verder hoef je de problemen niet op te lossen. Het scheelt al heel veel voor een jonge mantelzorger als een docent regelmatig vraagt hoe het gaat en weet dat het akkoord is als hij bijvoorbeeld wat vaker afwezig is. Tot slot moet je als docent weten naar welke organisaties je kunt doorverwijzen als een jongere een probleem of vraag heeft. Zorgorganisaties en opleidingen kunnen hierin faciliteren door bijvoorbeeld een sociale kaart te maken.’
  
• Lees het artikel Op jonge leeftijd mantelzorger worden. Hoe is dat?