Domeinoverstijgende financiering - meer dan een gesprek over euro’s

Versnipperde financiering leidt er vaak toe dat initiatieven voor integrale zorg en ondersteuning vastlopen. Vilans-onderzoekers Sandra Dahmen en Ludo Glimmerveen keken naar de achterliggende oorzaken en gingen op zoek naar oplossingen. ‘Bij projecten voor domeinoverstijgende samenwerking gaat het over veel meer dan een gesprek over euro’s.’

Veel vraagstukken van kwetsbare mensen hebben betrekking op verschillende onderdelen van het leven en daarmee ook op verschillende (financierings)domeinen. Denk aan mensen met een licht verstandelijke beperking die beschut werken en ondersteuning krijgen bij hun administratie. Bij dit soort initiatieven wordt integrale financiering vaak gezien als dé oplossing. In de praktijk blijkt het echter moeilijk voor betrokken gemeenten, zorgverzekeraars en aanbieders van zorg en welzijn om van deze projecten een succes te maken en hiermee hun maatschappelijke rol te vervullen. Het is immers veel complexer dan simpelweg de verschillende budgetten in één pot gooien.

Onderzoek

‘Om te achterhalen wat achter de problemen met integrale zorg en ondersteuning zit, hebben we onder meer vier initiatieven van geïntegreerde zorg onder de loep genomen’, vertelt Ludo Glimmerveen. Het gaat om ‘Beter Samen in Noord’ in Amsterdam, de ‘Proeftuin Ruwaard’ in Oss en domeinoverstijgende samenwerkingen in de gemeenten Uden en Ede. ‘We hebben vooral gekeken hoe deze initiatieven vanuit verschillende financieringsdomeinen tot geïntegreerde zorg en ondersteuning komen via interviews met de betrokkenen. We hebben bewust niet alleen gekeken naar hoe het met het geld geregeld is of wat de financieringsregels zijn. We wilde vooral weten hoe partijen het proces inrichten om tot een gezamenlijke aanpak te komen.’

Spanning

De onderzoekers kwamen drie spanningsvelden tegen. Om succesvol vanuit verschillende financieringspotjes een geïntegreerd aanbod te kunnen neerzetten, moeten betrokken partijen in die spanningsvelden een balans zien te vinden. ‘Ten eerste moet het maatschappelijke doel voor iedere partij voorop staan en moeten uiteraard niet de individuele belangen van deelnemers de bovenhand voeren. Dit klinkt als een open deur maar vaak is het in de praktijk zo dat partners elkaar niet blind vertrouwen. Bij integrale samenwerking gaat het regelmatig om het opgeven van productie aan andere spelers. Het is goed om van meet af aan het maatschappelijk doel helder te hebben. Dat betekent transparant zijn over deze implicaties. Breng de mogelijke risico’s in kaart en maak er vervolgens afspraken over hoe er mee om te gaan. Kortom: je moet de balans vinden tussen de organisaties.’

Interne afrekening

‘Het tweede spanningsveld betreft de balans binnen de verschillende organisaties. De samenwerking kan op bestuursniveau geregeld zijn, maar als interne afdelingen nog steeds het gevoel hebben op ‘productietargets’ afgerekend te worden, gaat het niet werken. Iedereen binnen de organisaties moet dus worden meegenomen in de nieuwe manier van (samen)werken en de cultuurverandering die dit vraagt. En er moet een open gesprek worden gevoerd over wat de samenwerking voor gevolgen heeft voor betrokken afdelingen.’

Begrip

Ten derde moet er worden omgegaan met de spanning die kan bestaan tussen de verschillende financieringsdomeinen. Glimmerveen: ‘Voor samenwerkende organisaties en professionals uit verschillende domeinen is het van belang om inzicht te hebben in elkaars regels en beperkingen. Op welke manier moet een wethouder, aanbieder of zorgverzekeraar zich verantwoorden? Wanneer betrokkenen elkaars domein ‘verstaan’ begrijpen ze beter waarom een bepaalde partij op een bepaalde manier handelt. Erkenning van de spelregels aan de andere kant van de schutting is een belangrijke voorwaarde om constructief met deze beperkingen om te kunnen gaan.’

Grijze gebieden

Het onderzoek biedt beleidsmakers en managers die projecten met integrale financiering willen opzetten praktische tips. Glimmerveen: ‘Toon bestuurlijk en professioneel lef binnen organisaties maar zorg ook voor voldoende comfort en perspectief om dat mogelijk te maken’, zegt Glimmerveen. ‘Ken de spelregels en beperkingen van elkaars financieringswereld maar zoek daarbinnen ook naar de grijze gebieden.’