Maak reablement niet waarde(n)loos

Gepubliceerd op: 29-11-2022

Reablement is ouderen leren voor zichzelf te zorgen zodat ze niet meer afhankelijk zijn van zorg. In Nederland besteden we veel aandacht aan het verzachtende effect van reablement op de krappe arbeidsmarkt en de hoge zorgkosten. Door hier op te focussen, doen we het gedachtegoed echter ernstig tekort.

Blog door Vilans-onderzoeker Nick Zonneveld

Reablement is hot. Het Deense concept betekent zoveel als 'mensen helpen zichzelf te helpen'. Iemand die niet kan koken, kun je bijvoorbeeld beter een kookcursus aanbieden dan Tafeltje Dekje.

Lees meer: Reablement als oplossing voor toenemende zorgvraag

Het valt op dat reablement in de Nederlandse praktijk tot nu toe voornamelijk wordt gezien als interventie die de druk op de zorg verlaagt. Reablement moet bijvoorbeeld tot minder kosten en inzet van personeel leiden. Bij voorkeur moet hier hard bewijs voor zijn. Dat het echter lastig te bewijzen is, laten de promotieonderzoeken van onder andere Teuni Rooijackers en Lise Buma zien.

Autonomie

In de kern gaat reablement niet over bezuinigen maar over autonomie: het onafhankelijk en zelfstandig je leven blijven leiden, zoals je dat zelf wilt. Autonomie is een drijvende kracht achter identiteit en kwaliteit van leven van ouderen en mensen met een beperking. In Scandinavië is er een sterk intrinsiek geloof in het belang van deze waarden: de autonomie van het individu moet de basis zijn van waaruit reablement wordt toegepast in de zorg.

Meer dan een interventie

Reablement is dus meer dan een interventie: het is een gedachtegoed. Als we daar zorgvuldig mee aan de slag willen, vraagt dit cultuuromslag en gedragsverandering. Bij bestuurders, zorgprofessionals, maar ook bij ouderen en mantelzorgers zelf. Autonomie vraagt om andere zorg. In plaats van reablement alleen als ultieme oplossing voor onze uitdagingen te zien, moeten we dus eerst onze waarden bepalen. Hoe willen wij met ouderen en mensen met een beperking omgaan? Op welke waarden willen wij onze maatschappij bouwen? Hoe ziet de zorg van de toekomst er uit?

Experimenteren in de regio

Dankzij waardevolle reablement-experimenten in onder andere West- en Midden-Brabant kunnen we de komende periode leren wat er werkt in de praktijk. Wanneer we lering gaan trekken uit deze experimenten is het belangrijk dat we niet alleen kijken naar euro’s, maar ook aandacht besteden aan het gedachtegoed reablement en de waarden die daarin de nadruk hebben. Gelukkig gebeurt dat soms al. Het is bijvoorbeeld hoopvol om te zien dat een koploper zoals Mijzo in het programma ‘Langer Actief Thuis’ kijkt naar reablement vanuit het individu: ouderen formuleren zelf hun doelen waarmee ze hun onafhankelijkheid en kwaliteit van leven kunnen behouden.

Laat reablement niet vervliegen

Kortom: reablement biedt op de lange termijn mooie kansen om de zorg meer te richten op de autonomie en kwaliteit van leven van ouderen en mensen met een beperking. En op die manier de druk op de zorg te verlagen. Maar als we reablement alleen beschouwen als snelle interventie voor onze hedendaagse maatschappelijke problemen, zal de populariteit van dit gedachtegoed weer vervliegen. Om dat te voorkomen hebben we een cultuuromslag nodig. Pilots in de regio kunnen hierbij helpen. En laten we niet vergeten daarbij nadrukkelijk naar de waarden van het gedachtegoed te kijken. Maak reablement niet waarde(n)loos!