Vijf uitdagingen voor samen beslissen in de ouderenzorg
Gepubliceerd op: 01-05-2023
Autonomie en zelfmanagement zijn sleutelwoorden geworden in de patiëntenzorg. De dubbele vergrijzing en de toenemende personele schaarste in de zorg leiden tot een andere visie op de organisatie van zorg. ‘Langer zelfstandig thuis’ is in de ouderenzorg het nieuwe devies. Deze ontwikkelingen hebben ertoe geleid dat ouderen in vergelijking met vroeger veel meer aangemoedigd worden om mee te praten en mee te beslissen over hun zorg.
De focus op passende zorg van het ministerie van VWS benadrukt het belang om goed aan te sluiten bij de situatie en de wensen van ouderen gericht op een betere kwaliteit van leven. Niet vanzelfsprekend meer doen, niet vanzelfsprekend minder doen, wel mogelijk vaker anders doen. Samen beslissen wordt gezien als een belangrijke manier van gespreksvoering, om samen met de oudere te komen tot deze passende zorg. Echter, hierbij signaleren we vijf uitdagingen, aldus onderzoeker Ruth Pel en programmaleider Annemarie Koopman in een artikel op Qruxx.com.
Van ziektegericht naar persoonsgericht samen beslissen
Ten eerste wordt samen beslissen, mede door onze ziektegerichte zorgverlening, nog steeds vooral ziektegericht ingestoken met de volgende stappen: een patiënt heeft een ziekte waar meerdere behandelmogelijkheden voor zijn. Met de patiënt worden voor- en nadelen van deze behandelmogelijkheden besproken, voorkeuren van de patiënt worden verkend en er wordt samen besloten voor dat wat het beste past. Dit model werkt echter niet goed bij ouderen met complexe zorgvragen. Deze ouderen hebben meerdere chronische gezondheidsproblemen die hun dagelijks leven beïnvloeden. De valkuil van ’ziektegericht samen beslissen’ is dat deze ouderen gefragmenteerde zorg krijgen; dat de ziektes wel behandeld worden, maar de patiënt uit beeld raakt. Bij ouderen met complexe zorgvragen past een persoonsgerichte benadering voor samen beslissen beter dan een ziektegerichte benadering. Bij persoonsgericht samen beslissen wordt eerst door de oudere zelf in kaart gebracht hoe hij/zij de verschillende domeinen van positieve gezondheid ervaart, en welke prioriteiten hij/zij daarbij zelf stelt. Met andere woorden: “Wat doet ertoe voor mij?”. Hierdoor kan de zorgverlener samen met de oudere de belangrijkste behandel/zorg of welzijnsdoelen vaststellen die waarde toevoegen aan wat er voor de oudere toe doet. Waarna de beschreven stappen van samen beslissen verder kunnen worden doorlopen. Door op deze manier samen te beslissen, ervaren ouderen meer eigen regie en ervaren zorgverleners dat de zorg of behandeling beter past bij de situatie en de wensen van de oudere. Verschillende partijen in de ouderenzorg hebben hun handen in elkaar geslagen om de beweging van persoonsgericht samen beslissen, en de actieve rol van ouderen in het voorbereiden op samen beslissen, verder te brengen.
Naast medische- en zorginterventies, meer aandacht voor welzijnsinterventies en doe-het-zelf interventies
Ten tweede blijkt uit onderzoek dat de belangrijkste behandel/zorg- of welzijnsdoelen voor ouderen liggen op het gebied van zelfredzaamheid en sociale contacten. Natuurlijk zijn er medische en zorginterventies die bijdragen aan het behalen of behouden van deze doelen. Echter, in toenemende mate wordt er breder gekeken naar mogelijke interventies in het welzijnsdomein en naar mogelijkheden die ouderen of hun naasten zelf kunnen oppakken. Daarnaast zijn er steeds meer technologische interventies die bijdragen aan zelfredzaamheid en sociale contacten. Om passende zorg te kunnen bieden, moeten we meer kennis krijgen over mogelijke interventies buiten het medische en zorgdomein. Wat werkt bij wie, en wat zijn voor- en nadelen van interventies? Op dit moment zijn er in Nederland talloze websites waarop interventies op het gebied van zorg en welzijn te vinden zijn, maar de onderbouwing daarvan kan beter. En er is weinig keuzehulpmateriaal ontwikkeld om ouderen te informeren over deze interventies en hun voors en tegens.
