Buurtinitiatief VanThuisUit voorkomt verpleeghuiszorg

De wachtlijst voor het verpleeghuis aanpakken. Dat was één van de drijfveren van zorgaanbieder TanteLouise om het buurtinitiatief VanThuisUit op te zetten. ‘Het grootste gedeelte van de mensen dat bij VanThuisUit komt, zal helemaal nooit naar het verpleeghuis gaan’, aldus bestuurder Jan-Kees van Wijnen.

In eerste instantie is het alsof je een standaard dagbesteding binnenloopt. In een verzorgingshuis uit de jaren zeventig in Steenbergen doet een groepje van tien mensen oefeningen onder begeleiding van een ergotherapeut. Maar al snel beginnen de verschillen op te vallen met reguliere dagopvang voor mensen met dementie. Zo helpt in de keuken een meneer met het schillen van de aardappelen, terwijl in de kunstkamer iemand anders een miniatuurschip in elkaar aan het zetten is. Iedere aanwezige loopt kwiek van ruimte naar ruimte. Er hangt een levendige, actieve sfeer die je niet associeert met de klassieke dementiezorg.

Een bijzondere dagbesteding

Het in 2022 gestarte zorgconcept VanThuisUit is een samenwerking van TanteLouise met de zorgverzekeraar en het zorgkantoor van CZ en is erop geënt mensen zo lang mogelijk zelfstandig thuis te laten wonen. In de afgelopen tien maanden hebben zestig cliënten zorg gehad bij  VanThuisUit. De geleverde dagbesteding wijkt af van de norm omdat het tien uur ’s ochtends start en doorgaat tot acht uur in de avond, waarna iedereen die dat nodig heeft de steunkousen krijgt aangetrokken en netjes naar huis wordt gebracht. En dat gebeurt iedere dag, ook in het weekend. Tijdens een rondleiding legt bestuurder Van Wijnen het concept uit. Een van de kamers die hij laat zien is ingericht als een soort kapsalon annex beautysalon. ‘In deze kamer leren we mensen weer hun persoonlijke verzorging zelfstandig op te pakken. Bijvoorbeeld zelf tandenpoetsen en zelf de haren kammen.’

Community care met behandeling

Het weer aanleren van handelingen aan mensen met dementie is de crux van VanThuisUit. Deze aanpak doet denken aan de term reablement die momenteel populair is in zorgland, maar zo wil Van Wijnen het niet noemen. ‘Reablement is met name bedoeld voor mensen met somatische klachten. Onze doelgroep bestaat uit mensen met vergevorderde dementie. Daarom spreken wij van een multi-interventie waarin we sociale cohesie combineren met activering en werken aan persoonlijke doelen. Het is community care, maar dan met de component behandeling erbij. Dat is net het onderdeel dat ontbreekt in andere community care projecten. Door constante herhaling van dezelfde handelingen conditioneren we mensen en spreken we de cognitieve reserves aan. Zo kunnen mensen weer handelingen zelf die ze niet meer konden zonder deze training.’

TanteLouise loopt vooruit in de dementiezorg

Deze methode heeft een wetenschappelijke basis. De verpleeghuisaanpak van TanteLouise wordt inmiddels onderwezen op de Fontys Hogeschool onder de noemer active ageing en de organisatie is lid van de International Federation of Ageing (IFA). Dat is niet vreemd als je weet dat TanteLouise in de verpleeghuiszorg al tien jaar vooruitloopt in dementiezorg. Van Wijnen: ‘We zijn hier in onze verpleeghuizen al lange tijd mee bezig. We zijn ooit begonnen met het afbouwen van psychofarmaca en antidepressiva bij onze verpleeghuisbewoners, het openen van alle deuren en het niet meer leveren van nachtzorg. Dat leverde een aantoonbaar minder snelle aftakeling van de bewoners op. Als je mensen weer activeert dan eindigen ze niet in de foetushouding in bed.’

‘Onze bewoners doen weer zelfstandig boodschappen en familieleden zien weer een glimp van hun vader, moeder of partner terug. In die tien jaar zijn zo’n beetje alle VVT-organisaties (Verpleeg- en Verzorgingshuizen en Thuis, red.) in Nederland in onze verpleeghuizen komen kijken. Sommigen dachten echt dat we de boel belazerden en niet mensen met zorgzwaartepakket (zzp) 5 en 6 hadden lopen, maar mensen met een veel lagere zorgzwaarte.’

Werkt het ook buiten het verpleeghuis?

Maar de grote vraag is of deze aanpak ook extramuraal werkt, buiten de gecontroleerde omgeving van het verpleeghuis. ‘Dat is natuurlijk de spannende vraag’, zegt Van Wijnen. ‘Mensen horen dat we psychofarmaca afbouwen en mensen weer zelf boodschappen laten doen. Dat het niet ons doel is dat de familie op bezoek komt bij de cliënt, maar dat de cliënt weer op visite komt bij familie. En dan moeten ze nu nog vaak overtuigd worden om het te geloven. Maar de resultaten laten zien dat het kan. Van de zestig mensen die zorg hebben bij VanThuisUit zijn er nu nog maar drie in het verpleeghuis terechtgekomen. De rest woont gewoon thuis en ziet nooit een verpleeghuis vanbinnen. Het einde is dan bijvoorbeeld een longontsteking.’

Goedkoper dan verpleeghuiszorg 

Het doel van VanThuisUit is niet alleen het aantal mensen op de wachtlijst voor het verpleeghuis verminderen, maar ook lagere kosten hebben dan een verpleeghuisplek. ‘In eerste instantie klinkt de intensieve behandeling en de openingstijden tot ’s avonds en in het weekend vrij kostbaar. Maar je moet je ook bedenken dat de ergotherapeut en de leefcoach worden ingevlogen en hier niet de hele dag zijn. We zijn tot acht uur open zodat we op dat moment zorg kunnen invliegen om te helpen met de steunkousen. Dat scheelt nogal wat vergeleken met de kosten van een auto van de thuiszorg die van huis naar huis rijdt om dit te doen. Het is wat dat betreft heel efficiënt.’

Toch zijn er bedreigingen

Ondanks de efficiëntie zijn er toch bedreigingen voor het project. ‘Vooralsnog is dit een apart project dat buiten de projectkaders moeilijk valt te kopiëren. Dat heeft te maken met de verschillende financieringsvormen voor zorg die wettelijk gescheiden moeten zijn, met name de Zorgverzekeringswet en de Wet langdurige zorg’, vertelt Van Wijnen. ‘Er is onlangs een nieuwe betaaltitel voor domeinoverstijgende zorg aangekondigd door de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) en dat gaat mogelijk soelaas bieden. Maar anders kunnen we niet buiten de projectkaders treden hiermee. We vertrouwen er echter op dat CZ nog lang wil doorgaan met dit initiatief.’

Familie, mantelzorgers en vrijwilligers komen er graag

Na het bezichtigen van de logeerkamers voor kort verblijf komen we in de tuinkamer die vol met plantenpotten en bloemenvazen staat. Een groepje van familie en mantelzorgers zit daar te kletsen met cliënten. ‘Mantelzorgers en vrijwilligers zijn ook belangrijk voor dit project’, zegt Van Wijnen. ‘Door de open sfeer hier merken we dat mensen graag blijven en actief willen zijn, ook om te leren van de behandeling. Een extra voordeel voor ons.’ Met die opmerking beëindigen we de rondleiding en verlaten we VanThuisUit, waar het zeker nog tot acht uur gezellig druk zal blijven.

• Dit artikel is afkomstig uit de bundel ‘Zorgzame buurten’.
• Lees ook het artikel 'Zorgzame buurten trotseren het systeem'.